Қазақстан ғылымы

Жас ғалымдар Шұбаркөл көмір кенішінің әлеуетін және құпияларын зерттеуде

25.01.2023

809



Әбілқас Сағынов атындағы Қарағанды техникалық университеті ғалымдарының әзірлемелері нақты өндірістік міндеттерді шешуге және аймақ пен бүкіл Қазақстанға арналған экономикалық дамудың перспективалық бағыттарын зерттеуге бағытталған.
Қарағанды облысы өнеркәсіптік әлеуетке ие, шикізат пен табиғи пайдалы қазбаларға бай, көмір өндіретін ірі орталықтардың бірі болып табылады. 

ҚарТУ жас ғалымдары Шұбаркөл кен орнының ерекшеліктерін зерттеп, қызықты нәтижелерге қол жеткізді. 

Тонштейн – [неміс. ton саз, stein тас], жанартаулық сипатқа ие көмір қабаттарындағы саз аралық қабат. 

Шұбаркөл кен орнының минералдық-химиялық құрамының ерекшеліктерін анықтау барысында көмірлі кен орындарын қалыптастырудың сенімді үлгісін жасау, практикалық пайдалану мүмкіндігі алынды. 

Сазды қабаттарды зерттеу міндетіне көмірден бағалы металдарды алу перспективасын бағалау кіреді. Бұл зерттеу бағалы элементтермен байытылған көмірлердің қай жерде және қандай жағдайда түзілетінін нақты түсінуді, оларды өңдеу әдістерін жасау үшін мұндай көмірлерді анықтауды талап етеді. 

Шұбаркөл кен орнының сазды қабаттары мен көмірлерінің минералогиялық және геохимиялық ерекшеліктерін зерттеу саз аралық қабаттар мен тотыққан көмірлерде сирек кездесетін жер элементтері мен микроэлементтердің басым екенін көрсеткен. Олардың жинақталу сипаты және миграциялық жолдары әртүрлі – көмір құрамына сирек кездесетін жер элементтері кластогендік механизм арқылы енуі мүмкін. Сонымен қатар, бастапқы тау жыныстары құрамының әсері де бар. 

Көмірлер мен сазды жыныстарда палигорскит минералының болуы тонштейн мен пирокластар арасындағы байланысты растайды. Бұл бұрынғы вулкандық жыныстарының қалдықтарынан да құралуы мүмкін. Анықталған цирконның, табиғи кремнийдің және бадделейиттің жақсы қырлы кристалдары оларды көмірі бар тау жыныстарына неғұрлым сақтықпен тасымалдауды көрсетеді және оларды су ағындарымен тасымалдауға келмейді. Кластогендік-вулканогендік көзден басқа, органикалық заттарда сирек кездесетін жер элементтері гипергенез аймағынан немесе гидротермдерден су ерітінділеріне енуі арқылы да жинақталуы мүмкін. 
Сирек кездесетін жер элементтерінің минералды сегрегацияларының өте аз мөлшерде бөлінуі және олардың құрамының ерекшеліктері олардың түзілуінің аутигендік сипатына байланысты екенін білдіреді.  

Жобаны іске асыру барысында күрделі геохимиялық және минералогиялық деректер негізінде Шұбаркөл кен орнының көмір және сазды қабаттарына қоспа элементтері мен сирек кездесетін жер элементтерінің түзілу моделі әзірленді. Сонымен қатар, кен орнының палеотектоникалық формациясын реконструкциялау жүргізілді. Шұбаркөл кен орнының көмірлері мен негізгі жыныстарында қоспа элементтерінің жиналу сипатын анықтауға мүмкіндік берді. 

Геодинамикалық талдау арқылы ғалымдар көмірді геологиялық зерттеулерінде бұрын пайдаланылмаған аймақтық ақпараттың айтарлықтай көлемін пайдалана алған. Оны қолдану барысында көмір геологиясының реконструктивтік генетикалық және қолданбалы мәселелерін шешудің дәлдігін айтарлықтай арттыруға болады, деп отыр мамандар.  

Шұбаркөл кен орнында терең жарылу аймақтарына байланысты көмірдегі қоспа элементтерінің жоғары концентрациясының жинақталуының ерекшеліктерін талдау өте маңызды. Себебі, материалдарды мақсатты түрде талдау елдің сирек кездесетін металл және көмір өнеркәсібін қамтамасыз етуде оларды кешенді пайдалануға мүмкіндік береді.  


АР08052608 жобасы «Шұбаркөл кен орнының тонштейндерінің (көмір қабаттарындағы сазды қабаттар) минералогиялық және геохимиялық ерекшеліктерін зерттеу»

Ғылыми жетекшісі Дмитрий Сергеевич Ожигин, PhD. 

«« | »»
Соңғы жаңалықтар