ЛҰҚПАН ҚЫЛЫШҰЛЫ ҚЫЛЫШЕВ (1909-1991)  
ғалым, биология ғылымдарының докторы, профессор, 
Қазақстан FA-ның корреспондент-мүшесі, 
Қазақстанның еңбек сіңірген ғылым қайраткері. 

Лұқпан Қылышұлы Қазақстандағы биохимия ғылымының аталарының бірі. Ол екінші реттік қосылыстардың биохимиясы, өсімдік тұзына төзімділігінің биохимиясы мен физиологиясы және фитохимия сияқты ғылыми салалардың негізін қалады. Сондай-ақ, аса бағалы физиологиялық белсенді заттарды өндіруші ретінде Қазақстандағы өсімдік ресурстарын зерттеу мен ұтымды пайдаланудың бастауында тұрды және белсенді қосылыстардың физиологиялық өндіріс қалдықтарын пайдалану бойынша практикалық ұсыныстарды әзірлеуге және енгізуге үлкен үлес қосты. 
Л.Қ. Қылышев Қазақстанда азот алмасуына қатысатын ферменттік жүйелер бойынша зерттеулерді дамытудың бастамашысы болды, бұл азот тыңайтқыштарының әртүрлі формаларын қолданудың ғылыми негіздерін негіздеуге мүмкіндік берді. Ғалымның ғылыми жетістіктері пиридин және хинолизидин алкалоидтарының биосинтезі мен трансформациясы, олардың метаболизміне қатысатын ферменттердің физика-химиялық қасиеттерін зерттеу саласындағы іргелі зерттеулермен байланысты. 

Лұқбан Қылышұлы 1909 жылы 14 наурызда Орал облысы Шыңғырлау ауданына қарасты № 12 ауылда дүниеге келген. Ауылда мектептің жоқтығынан ол жасөспірім шағында оқуды бастап, 20 жасында аудан орталығындағы Шіліктегі орта мектепті бітірді. 1929 жылы Ақтөбе ОКРОНО-сының рұқсатымен Клышев Лұқбан Қызылордаға келіп, толық орта білімі болмаса да, қабылдау емтиханын тапсырып, Ағарту институтына түседі. 
1932 жылы Абай атындағы Қазақ педагогикалық институтының жаратылыстану-географиялық факультетіне оқуға түседі, одан кейін 1935 ж. «Балқашстройға» мұғалім болып жіберіліп, сол жерден Орталық комсомол комитетінің рұқсатымен Алматыға келіп, КСРО Ғылым академиясының Қазақ филиалына Ботаника бағы институтына кіші ғылыми қызметкер болып жұмысқа орналасады. Негізгі қызметінен үзіліссіз өсімдік химиясы саласында жұмыс істеу үшін ол Киров атындағы ҚазМУ-де өсімдіктердің физиологиясы мен биохимиясы бойынша үлкен семинардан өтіп, жалпы зерттеу әдістерін меңгерді.
1938 жылы Шымкент химия-фармацевтикалық комбинатының тапсырысымен және ҚазФАН-ның тапсырмасымен Лұқпан Қылышұлы дүние жүзіндегі бірегей анабазин өндірісінің құнды өсімдік шикізаты болып табылатын жапырақсыз анабазды зерттеу нысаны ретінде таңдады. Сол жылы тәжірибелік материалдың көп мөлшерін жинап, Киров атындағы ҚазМУ-дың өсімдіктердің физиологиясы және биохимиясы кафедрасының аспирантурасына түсті. Оның ғылыми жетекшісі атақты ғалым, профессор С.О. Гребинский болды. 

Ұлы Отан соғысы жылдарында аспирантураны бітіргеннен кейін Лұқбан Қылышұлы Бүкілодақтық ауылшаруашылық ғылымдары академиясының Қазақ филиалының өсімдік улары зертханасының аға ғылыми қызметкері, кейін меңгерушісі болды. 1943-1944 жылдары КСРО ҒА-ның Биохимия институтында (Мәскеу) алты айлық сапарында КСРО Ғылым академиясының корреспондент-мүшесі, профессор А.И. Смирновтың жетекшілігімен ол анабаз алкалоидтары қоспасындағы анабазинді анықтаудың колориметриялық әдісін жасады. Бұл оның жапырақсыз анабазды одан әрі зерттеудегі жұмысының табыстылығын айтарлықтай анықтады. Бұл әдіс анабазин сульфаты өндірісінің бүкіл технологиялық процесін бақылау үшін кейінірек жетілдірілді және қолданылды. 
1944 жылы Л.Қ. Қылышев Қазақ КСР Ғылым академиясының Ботаника институтында Қазақстандағы алғашқы өсімдік химиясы зертханасын ұйымдастырды. 

1945 жылы Л. Қылышев «Алкалоидты тұзды (anabasis-insigec) биохимиялық зерттеу» кандидаттық диссертациясын сәтті қорғады. Бұл жұмыс 1947 жылы шағын қысқартулармен «Ботаника институтының еңбектерінде» жарияланған. Онда алғаш рет анабаздың биохимиялық сипаттамасы беріліп, алкалоидтар мен басқа да пластикалық заттардың жинақталуы мен эдафикалық жағдайлар арасындағы заңдылық көрсетіліп, осы бағыттағы зерттеулердің келешегі дәлелденді. 

1952 жылы Л. Қылышев және оның өсімдік химиясы зертханасы Ботаникалық баққа ауыстырылып, директоры қызметін атқарды. Сол жерде жапырақсыз анабазды зерттеу жұмысын жалғастырды. Бүкіл Қазақстандағы анабазистің табиғи қорлары және оларды ұтымды пайдалану жолдары туралы есеп түрінде қалыптасқан бұл еңбегі 1955 жылы Қазақ КСР Министрлер Кеңесі мен КСРО Лекратресінің қарауына ұсынылды. 

Қазақ КСР Ғылым академиясы Президиумының шешімімен 1955 жылы Лұқбан Қылышев КСРО Ғылым академиясы В.Л. Комаров атындағы Ботаникалық бақта докторантурасында оқыды (Ленинград). Профессор И.М. Ильиннің жетекшілігімен «Жапырақсыз анабазды қолдану және мәдениетке енгізудің биологиялық негіздері» атты докторлық диссертациясын қорғады. Докторлық диссертацияның нәтижелері, оның ішінде Қазақстанның шикізат зауытының барлық картографиялық материалдарымен толық сипаттамасы 1961 жылы Алматыда «Жапырақсыз анабаздың биологиясы» монографиясы түрінде жарық көрді. 

Докторантураны бітіргеннен кейін Лұқпан Қылышұлы Қазақ КСР ҒА-ның Ботаника институтына қайта оралып, өзінің бұрынғы өсімдік химиясы зертханасымен біріктірілген өсімдік биохимиясы зертханасын басқарды. 1983-1986 жылдары Қазақ КСР ҒА Молекулярлық биология және биохимия институтында алкалоидтар биохимиясы зертханасын басқарды, 1986-1991 жылдары консультант қызметін атқарды.

1958 жылы Л.Қ. Қылышев Қазақ КСР Ғылым академиясының корреспондент-мүшесі болып сайланды, 1960 жылы профессор, 1974 жылы «Қазақ КСР-нің еңбек сіңірген ғылым қайраткері» атағы берілді. 

Ғалым кадрлар даярлауға аса мән беріп, жас талантты ғалымдардың қалыптасуына үлкен көмек көрсетті. Ол өсімдік жасушаларындағы екінші реттік қосылыстардың алмасуын зерттейтін қазақ биохимиктер мектебін құрды. 1957 жылдан 1962 жылға дейін Лұқбан Қылышұлы ҚызПИ-да профессор болып жұмыс істеп, өсімдіктер физиологиясы бойынша лекциялар курсын оқыды. Кейін ҚазПИ-де және Қазақ мемлекеттік университетінде оқытушы болды. 
Л.Қ. Қылышев 250 ғылыми жұмыстың, оның ішінде 5 монографияның авторы және бірнеше авторлық куәлік иегері.