Жиналған үлгілердің ішінде бір ерекше олжа ғалымдардың назарын бірден аударды. Ол – Anaxyelidae тұқымдасына жататын арақұрттың ізтаңбасы. Бұрын Қаратаудан белгілі болса да, бұл – Қазақстандағы алғашқы және әлем бойынша екінші юралық Syntexinae өкілі.

Анаксиелидтер – арақұрттардың реликті тобы. Қазіргі фаунада бұл тұқымдастың тек бір ғана түрі бар – Syntexis libocedrii, Солтүстік Американың ормандарында таралған. Синтексистердің дернәсілдері ашықтұқымды өсімдіктердің сүрегінде дамиды. Ерекше қасиеті – аналықтары жұмыртқаларын тек өртенген ағаштарға ғана салады.

Қазіргі кездегі қарапайым жағдайына қарамастан, мезозойдың соңында анаксиелидтер жәндіктердің басым топтарының бірі болған. Юра мен бор дәуірлерінің шөгінділерінен бұл тұқымдастың 50-ден астам түрі белгілі. Ең қызығы, олардың таралу аймағы қазіргі жағдайға мүлдем сәйкес келмейді: басым бөлігі Азиядан, ал Америка құрлығынан мүлдем табылған жоқ.

Таксономиялық тұрғыдан анаксиелидтер екі қосалқы тұқымдасқа бөлінеді: юра кезеңінде үстемдік еткен Anaxyelinae және бор дәуірінде алға шыққан әрі бүгінге дейін сақталған Syntexinae. Қаратаудан анаксиелиндердің 21 түрі белгілі, олардың алғашқысын А.В. Мартынов 1925 жылы сипаттаған. Алайда бұл – Қаратаудағы алғашқы Syntexinae өкілі. Ол жаңа туыс пен түр ретінде сипатталып, Қаратаудың қазба энтомофаунасын алғаш ашқан ғалымның құрметіне Karasyntexis martynovi деп аталды.

Зерттеу нәтижелері бойынша Зоология институтының палеозоология зертханасының меңгерушісі Дмитрий Сергеевич Копылов пен Мәскеудегі Палеонтологиялық институттың өкілі Александр Павлович Расницын бірлесіп мақала жариялады: Kopylov, D.S.; Rasnitsyn, A.P. Anaxyelidae of Karatau: 100 Years After. Insects 2025, 16, 943. DOI: 10.3390/insects16090943

Копылов пен Расницынның еңбегі – тек жеке жаңалықты сипаттау емес. Бұл – кең ауқымды ғылыми бағдарламаның бастауы: негізгі қималарды қайта түсіру, ескі типтерді заманауи әдістермен қайта қарау және Қазақстанда Қаратаудың юра фаунасының ұлттық коллекциясын қалыптастыру. Қаратау әлі де құпияға толы: түрлік әртүрліліктің 80%-дан астамы табылған бірлі-жарым дүниеден ғана белгілі, бұл геологиялық қималарда әлі де ашылмаған биологиялық алуандықтың мол екенін көрсетеді.

Зерттеу «Батыс Тянь-Шаньдағы жабайы жануарлардың кадастрын жүргізуге арналған ақпараттық жүйені әзірлеу» жобасы аясында орындалды (ИРН BR24993060).