Микробиология және вирусология ғылыми-зерттеу орталығының ғалымдары мал азықтық бұршақ дақылдарының өнімділігін арттыру үшін кешенді биотыңайтқыш жасауда. 

Еліміздегі агроөнеркәсіп кешенінің дамуын тежейтін мәселелердің бірі – Қазақстан ауыл шаруашылығының дәстүрлі және басым саласы болып табылатын мал шаруашылығының өнімділігінің төмендігі. 

Зерттеудің мақсаты – жаңа отандық биологиялық тыңайтқышты қолдану арқылы тұқымның өнгіштігін арттыру, өсімдіктердің өсуі мен дамуын ынталандыру, жем-шөптік бұршақ дақылдарының өнімділігін арттыру.

Ғалымдар микробиологиялық, молекулалық-генетикалық, биохимиялық және агробиологиялық сияқты жұмыс әдістерін қолданды.   

Зерттеу шеңберінде Қазақстанның топырақ-климаттық жағдайлары әртүрлі үш облысында (Алматы, Қызылорда және Шығыс Қазақстан) целлюлолитикалық бактериялар штамдарына далалық сынақтар жүргізілді.

Мал шаруашылығының дамуын тежейтін негізгі фактор – азық-түлікпен қамтамасыз етілмеуі.  Бұл ретте жемшөп өндіруге арналған негізгі дақылдар жоңышқа мен тәтті беде болып табылады. Минералды тыңайтқыштардың бағасының жоғары болуы жағдайында құрамында ақуызы көп жасыл массадан мол өнім беретін бұл дақылдарды пайдалану толық және арзан жем алудың бір жолы болып табылады. Бұл азықтық бұршақ тұқымдастар өздерінің жоғары азықтық құндылығымен қатар, топырақта биологиялық азот пен қарашіріктің жиналуына ықпал етеді. Осыған байланысты тәтті беде мен жоңышқаның өнімділігін арттыру жем өндірісінің өзіндік құнын төмендетіп, сапасын жақсартуға мүмкіндік бермек.  

Тәтті беде мен жоңышқаның төмен өнім алуының бір себебі – тұқымның нашар өнуі. Бұл олардың биологиялық ерекшелігіне байланысты болып отыр. Мысалы, тұқымдардың кейбіреулері (30-70%) өте тығыз және қатты қабықшаға ие, бұл олардың өнуіне кедергі келтіреді (тұқымның қаттылығы). Тұқымның өнгіштігін арттыру үшін әртүрлі физикалық, химиялық және механикалық әдістер қолданылады. Өндіріс жағдайында механикалық скрификация, яғни тұқымның қатты қабығын жою үшін арнайы скрабтау машиналары қолданылады. Бірақ механикалық әсер тек қабықшаға ғана емес, сонымен қатар тұқым эмбрионына да зиян келтіреді. Бұл тұқымның микробтармен зақымдалуына, көгеріп, көшеттердің шіріп кетуіне әкеледі. 

Сондықтан мал азықтық бұршақты дақылдар тұқымдарының өнгіштігін арттырудың қолжетімді, экологиялық таза және тиімді әдісін жасаудың ғылыми-тәжірибелік мәні мен өзектілігі жоғары. Бұл талаптардың барлығы микроағзаларды қолдануға негізделген тұқым өнгіштігін арттырудың биологиялық әдісімен орындалады. 

Тұқымның өнгіштігін арттыру үшін целлюлаза ферменттерін синтездеуге қабілетті арнайы таңдалған бактерияларға негізделген жаңа биологиялық тыңайтқыш жасалды. Қолданған кезде бактериялық ферменттер қатты тұқым қабығының целлюлозасын ішінара бұзады және онда микрожарықтар түзеді. Зақымдалған қабықтың өнуі жеңілдейді, осылайша тұқымның өнуі артады. Қабықшадағы микрозақымдану арқылы судың және онда еріген минералдар мен қоректік заттардың эмбрионға ағыны артады. Бұл көшеттердің одан әрі өсуі мен дамуын ынталандырады. Бұл процесс тұқымды биологиялық скрификациялау деп аталады және механикалық скрификация процесіне балама болып табылады. Биологиялық скарификацияны қолдану тиімдірек, өйткені бактериялар жұмсақ және жұмсақ әсер етеді, тек тығыз тұқым қабығын ішінара бұзады және тұқым эмбрионына әсер етпейді.

Жаңа биотыңайтқышты қолдану жем-шөптік бұршақ дақылдарының өну жылдамдығын айтарлықтай арттырады және тұқымдық материалдың шығынын азайтады. Биотыңайтқышты құрайтын бактериялар топырақтың табиғи өкілдері болып табылады және оның құнарлылығын арттыру процестеріне қатысады. Биологиялық скрификация экологиялық қауіпсіз, қоршаған ортаны қорғау талаптарына жауап береді, арнайы жабдықты пайдалануды қажет етпейді және жоғары шығындарды болдырмауға мүмкіндік береді.