М. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университетінің ғылыми қызметкерлері профессор К.С. Надировтың жетекшілігімен мұнайды құрғататын жоғары сапалы және арзан деэмульгаторларды шығарудың отандық тиімді технологияларын жасауда. 

Оңтүстікқазақстандық ғалымдар ұсынған технологиялар екінші реттік ресурстарды – мақта шайырын, мақта майын өңдеуден алынған улы қалдықтарды (май қышқылын тазарту гудроны) өңдеуге негізделген. 

Қазіргі уақытта қолданылатын мұнай өндіру әдістерімен мұнаймен бірге табиғи беттік-белсенді заттар, гудрондармен тұрақтандырылған тұрақты су-мұнай эмульсиялары түзілетін 90%-ға дейін су да алынады. 

Қазіргі уақытта Оңтүстік Торғай науасынан (Қазақстан Республикасы) мұнайға тартылған су 80%-ға дейін жетеді. Логистикалық және экономикалық тұрғыдан, сондай-ақ тұтынушылардың талаптарын ескере отырып, сулы фазаны өндірілген мұнайдан мүмкіндігінше ертерек бөлу маңызды. Сонымен қатар, барлық кен орындарында мұнай кен орындарын өңдеу үшін көбінесе батыста өндірілген қымбат деэмульгаторлар қолданылады. Судың мұнайдан бөлінуіне септесетін көптеген факторлар бар, бірақ іс жүзінде олардың ешқайсысы деэмульгаторды қолданусыз жеткілікті терең құрғатуға мүмкіндік бермейді. 

Кен орындарында және мұнай өңдеу зауыттарында мұнайды дайындаған кезде деэмульгаторларға белсенділігінің жоғары болуы, биологиялық жеңіл ыдырайтын (суда еритін болса), улы емес, арзан, қолжетімді болуы сиқты бірқатар негізгі талаптар қойылады. Сондай-ақ, бактерицидтік белсенділікке ие болмауы және құбырларды тот баспауы тиіс. 

Қосылыстар арасында синергиялық әсер болған жағдайда реагенттерді тұтынуды азайта отырып, мұнайды тереңірек құрғатуға бірнеше химиялық қосылыстардың композициялық деэмульгаторларын қолдану арқылы қол жеткізуге болады. Дегенмен деэмульгаторлардың тиімділігін арттырудың бұл әдісінің ғылыми негіздері әлі жасалмаған. 

Кешенді әрекетті деэмульгаторларды құрудың тиімді бағыттарының бірі – бастапқы компоненттердің белгілі бір жиынтығы болған жағдайда әртүрлі қасиеттері бар композицияларды алуға мүмкіндік беретін құрылымы әртүрлі беттегі белсенді заттарды біріктіру. 

Бәсекеге қабілетті өнім алу үшін қалдықты ресурстарды тиімді өңдеу мәселесі барлық өнеркәсіптік елдер үшін де өзекті болып отыр. Дегенмен, қалдықты ресурстарды барынша толық өңдеудің маңыздылығы мен экономикалық орындылығына қарамастан, қазіргі уақытта оларды тиімді пайдалану деңгейі әлі де жеткіліксіз.

Қазақстанның оңтүстігіндегі май өндіру кәсіпорындарының әлеуетін ескере отырып, май өнеркәсібінің қалдықтық ресурстарды тиімді өңдеу міндеті саланың шеңберінен шығып, мемлекеттік маңызға ие болып отыр. Өсімдік майларын өңдеу процесінде алынатын қалдық ресурстарының негізгі құрамдас бөлігі сабын қоры және мақта шайыры болып табылады. 

Оңтүстік Қазақстан облысының аумағында мақта кластерін дамытуға бағытталған арнайы экономикалық аймақ құрылды. Мақта майын өңдеу көлемінің өсуімен улы қалдық (май қышқылын тазарту гудроны) – мақта гудронының жылдық көлемі артады. Осының негізінде мақта шайырын қайта өңдеу мәселесі өзекті болып отыр және оны шешуді қажет етеді. 

ОҚУ ғалымдары бұл технологиялық мәселені шешуге кешенді түрде – май өндірісінің қалдықтарын, мақта шайырын пайдалану арқылы, құрылымы әртүрлі беттік белсенді заттарды біріктіру арқылы заманауи тиімділігі жоғары деэмульгаторларды алуды көздеп отыр.  

Ғылыми-зерттеу әзірлемелерінің нәтижесі шикізатты, отын-энергетиканы және басқа да материалдық ресурстарды үнемді және ұтымды пайдалану арқылы өндірістің тиімділігін және дайын өнімнің сапасын арттыруға бағытталған. 

Жұмыстың практикалық маңыздылығы Қазақстан Республикасында мұнай өндірудің жыл сайынғы көлемдерінің тұрақты ұлғаюымен анықталады. Бұл кен орындары жағдайында да және мұнай өңдеу зауыттарында тиімді және арзан мұнайды құрғататын деэмульгаторларды алуда қолжетімді шикізатты табу мәселесін шешуді талап етеді.