Миссури ғылым және технология университетінің (Missouri s&T, АҚШ) зерттеушілері ми жарақаты нәтижесінде мида пайда болатын нейродегенеративті процестерді емдеудің инновациялық әдісін ұсынды.
Бас-ми жарақаты (БМЖ) – бас-миға механикалық әсер ету нәтижесінде пайда болатын мидың зақымдануы. Көбінесе БМЖ апат, жол-көлік оқиғасы, шабуыл, жазатайым оқиға, биіктіктен құлау, өндірістік жарақат, спорттық оқиғаның салдарынан болады. БМЖ есте сақтау, көру, сөйлеу, қозғалыс және тіпті өлім сияқты ми функцияларының әртүрлі бұзылуларына әкелуі мүмкін.
Жалпы алғанда, БМЖ нейрохирургиялық патология құрылымында бірінші орында тұр. Көбінесе 45 жасқа дейінгі яғни, халықтың еңбек, әлеуметтік қатынастарындағы ең белсенді бөлігіндегі ересектердің өлімі мен мүгедектігінің ең көп тараудағы басты себеп болып табылады.
БМЖ алудың екі негізгі кезеңі айқындалған: біріншісі – миға тікелей соққы және механикалық зақымдану сәті; екінші кезең – жарақат алғаннан кейін бірден басталады, ұзақ уақытқа созылуы мүмкін және жасушалық деңгейде одан да ауыр зақым келтіретін мидағы күрделі молекулалық өзгерістермен сипатталады.
БМЖ-ның екінші кезеңінде нейродегенерация процестерінің әсерін азайту және баяулату мақсатында Missouri s&t зерттеушілері тышқандардағы когнитивті қалпына келтіруді жақсарта отырып, мидағы зиянды молекулаларды бейтараптандыратын жаңа материал әзірледі. Бұл жетістік ми жарақатынан зардап шегетін адамдарды емдеуге жол ашуы мүмкін.
БМЖ-де миды қорғайтын қан-ми тосқауылының зақымдануы реакцияны тудырады – зақымдалған нейрондар немесе иммундық жүйе деструктивті биохимиялық процестерге әкелетін белгілі бір химиялық заттарды шығарады.
Екінші фазалық процестер оттегінің белсенді түрлері деп аталатын зиянды молекулаларды шығарады. Бос радикалдарды қамтитын бұл молекулалар жасушалардағы негізгі ақуыздарды химиялық түрлендіреді және деформациялайды. Олар сондай-ақ қауіпті генетикалық мутацияларға әкелетін ДНҚ тізбектерін үзуі мүмкін.
Бұл тотығу стрессінің зияны ұзақ уақыт бойы денсаулыққа және нейрокогнитивті қалпына келтіруге әсер етуі мүмкін. Зерттеушілер зиянды молекулалардың осы каскадынан туындайтын биохимиялық өзгерістер мен жанама өнімдерді Альцгеймер, Паркинсон сияқты ұзақ мерзімді неврологиялық бұзылулардың дамуымен байланыстырды.
Тотығу процесін бейтараптандыру үшін тиол тобының антиоксиданттары таңдалды. Тиолдар тотығу стрессімен күресіп, химиялық өзара әрекеттесу және реактивті оттегі түрлерінің агрессивті қасиеттерін бейтараптандыру арқылы ұзақ мерзімді нейрокогнитивті тотықсыздануды жақсарта алады.
Зақымдалған ми тіндеріне антиоксиданттарды енгізу үшін олар мономерлерден тұратын полимерлердің құрамына енгізілді. Алынған тиол полимерлері тышқандарға жасалған тәжірибелерде жақсы нәтиже көрсеткен.
Ғалымдардың пайымдауынша, бұл тиол полимерлері ми жарақатының қайталама сатысын емдеудің әлеуетті құралы бола алады. Қосымша сынақтар бұл материалдың БМЖ-да ұзақ мерзімді мүгедектік қаупін төмендетуі мүмкін екенін анықтауға көмектеседі.
